Od 1885 roku w Veisiejai mieszkał Ludvikas Lazaris Zamenhofas (1859–1917), twórca języka esperanto. Urodził się w Białymstoku, w rodzinie litewsko-żydowskiego (Lithvaka) nauczyciela języków obcych. Podczas nauki w gimnazjum pilnie uczył się języków obcych, nauczył się aż 12 języków obcych. Po ukończeniu szkoły średniej stworzył pierwszy międzynarodowy projekt językowy, jednak ojciec nie pochwalił wyboru LLZamenhofa – spalił rękopis projektu językowego i wysłał go na studia medyczne. Po ukończeniu studiów w Moskwie i Warszawie Ludvikas zamieszkał z mężem swojej siostry w Veisiej. W Veiseije LL Zamenhof praktykował jako lekarz i odrestaurował rękopis w języku esperanto. Dlatego Veisieja słusznie uważana jest za miejsce narodzin języka esperanto.
LL Zamenhof osiadł w Veisiejai w wynajętym domu nad brzegiem jeziora Ančias. Niestety dom nie zachował się do naszych czasów... W 1924 roku miasto Veisiei zostało zniszczone przez pożar. Następnie spłonęło 70 beczek. Wśród nich apteka, poczta, drewniana synagoga, szkoła żydowska. Notabene jest to jedyne znane zdjęcie domu, w którym mieszkał z tamtego okresu. A parterowy drewniany dom, w którym mieszkał autor języka esperanto, spłonął w następnym roku, w 1925 roku...
W 1989 roku, gdy powiał wiatr odrodzenia, w wigilię 130-lecia LL Zamenhofa, jego imieniem nazwano ulicę Krantos w Veisiejai. Władze miejskie oznaczyły miejsce domu, w którym mieszkał, dwoma pamiątkowymi kamieniami w kolorze różowym (architekt V. Margėlka). Wyryto na nich ten sam tekst w języku litewskim i esperanto (niestety z kilkoma błędami): „W tym miejscu znajdował się dom, w którym w latach 1886-1887 mieszkał i pracował twórca języka esperanto Ludvikas Zamenhof”. W obu tekstach jest jeszcze błąd, że Zamenhof mieszkał tu w latach 1886-1887!
Historia błędów wygląda następująco. Trzydzieści lat po pobycie L. Zamenhofa w Veisiei, wiosną 1922 roku, pojawił się pierwszy litewski esperantysta Adam Jakštas – Aleksander Dambrauskas ( prałat Aleksandros Dombrovski do esperantystów), wówczas jeszcze uczeń trzeciej klasy Gimnazjum Zachodniego, a później słynny podróżnik Antanas Poška odwiedził miasto Veisiei. Tutaj przeprowadził wywiady z kilkoma starszymi mężczyznami, którzy wciąż pamiętają brązowobrodego Zamenhofa. Napisał, że Zamenhof także rozmawiał ze swoimi pacjentami trochę po litewsku. Według Poški Zamenhof praktykował w Wiejsiach w 1886 r., a w 1887 r., mieszkając już w Warszawie, spędził lato u swojej siostry Fani.
Po przybyciu do Veisiej A. Poška nie spotkała się z Fanė Zamenhofaitė. Przecież mogła powiedzieć najwięcej o obecności brata w Veisiei! Ona sama żyła jeszcze w 1924 r., ale wtedy i później nie mieszkała już w Wiejsiajach. Przeglądając księgi rabinatu Żydów zmarłych w Wiejsiach (11.1924-1939) nie znalazłem tam jej aktu zgonu. Jak podaje A. Poškas, Zamenhof spędził tu kilka miesięcy przed ślubem, a następnie stąd udał się do Kowna. Wiedzę przyniesioną przez młodego licealistę A. Dambrauskas opublikował w artykule „Dr Liudas-Lozorius Zamenhofas” (Aleksandra Dambrauskas-Jakštas. Užgesė žiburiai , Kowno, 1930). Zaznaczył, że wiedzę o L. Zamenhofie przekazał Abram Ausser-Miller, właściciel domu, w którym mieszkał, a potwierdził rabin Merdechel Leizer Smolski. W ten sposób lata 1886-1887 weszły nawet do encyklopedii litewskiej.
LL Zamenhof mieszkał w Wiejejach od lutego 1985 do maja 1885.
Źródło: http://mokslolietuva.lt/2014/09/garsiusias-pasaulio-litvakas-veisiejoes/
Autor zdjęcia domu: https://www.facebook.com/senosfotografijos/photos/a.10150112444141976/10153496314726976/?type=3&locale=hi_IN
Opinie